In gesprek met een slachtoffer kunnen uitspraken of vragen die onschuldig lijken en vaak goedbedoeld zijn, soms toch nare gevoelens oproepen. Dat komt vaak doordat er (onbedoeld) een oordeel in doorklinkt. Als uw cliënt, patiënt of leerling slachtoffer is geworden, is het belangrijk dat diegene zich erkend voelt en niet veroordeeld. Bekijk 6 tips om zonder oordeel te communiceren met een slachtoffer.
1. Wees u bewust van uw eigen gedachten en oordelen
Iedereen heeft weleens negatieve gedachten of meningen over anderen. Daar is op zich niets mis mee. Het gaat erom wat u met die gedachten of meningen doet. Als u een oordeel laat doorklinken in uw communicatie met een slachtoffer, kan dat leiden tot victim blaming. Sta daarom regelmatig stil bij wat u denkt en voelt over degene die u ondersteunt. En bedenk of het slachtoffer ermee geholpen is als u die gedachten of gevoelens uitspreekt.
2. Vermijd waarom-vragen
Waarom-vragen kunnen slachtoffers het gevoel geven dat zij iets verkeerd hebben gedaan. Bijvoorbeeld: ‘Waarom heb je niet om hulp geroepen?’ of ‘Waarom was je daar?’ Dit kan een schuldgevoel veroorzaken of versterken. Het is menselijk om te willen begrijpen waarom iets is gebeurd, maar u helpt het slachtoffer er niet mee als u dit soort vragen stelt. Richt u in plaats daarvan op de gevolgen van de ingrijpende gebeurtenis: probeer uit te zoeken wat het slachtoffer nu nodig heeft.
3. Stel open en neutrale vragen
Om goed te kunnen herstellen is het belangrijk dat een slachtoffer ruimte voelt om aan te geven wat hij of zij wil en nodig heeft, zonder gestuurd te worden. U kunt die ruimte geven door open en neutrale vragen te stellen. Open vragen zijn vragen waarop niet met Ja of Nee geantwoord kan worden.
- Dus niet: ‘Ben je boos op de verdachte?’, maar: ‘Wat zijn je gevoelens naar de verdachte toe?’
Neutrale vragen zijn vragen waarbij niet wordt aangestuurd op een bepaald antwoord.
- Dus niet: ‘Je gaat zeker wel aangifte doen?’, maar: ‘Hoe denk je over de mogelijkheid om aangifte te doen?’
4. Luister met aandacht en geef erkenning
Na een ingrijpende gebeurtenis voelen slachtoffers zich soms alleen, omdat mensen om hen heen niet altijd begrijpen wat ze doormaken. Het is daarom heel belangrijk om een slachtoffer erkenning te geven. Dat kunt u doen door met aandacht te luisteren naar wat iemand vertelt. Benoem ook wat u opmerkt en controleer dan of dat klopt. Bijvoorbeeld: ‘Ik hoor dat je verdrietig bent, klopt dat?’
5. Geef geen ongevraagd advies
Als u iemand probeert te helpen, is de neiging vaak om advies te geven: ‘Ga voortaan maar niet meer alleen over straat ‘s nachts’ of ‘Ik zou maar geen naaktfoto’s meer versturen als ik jou was’. Hoe goedbedoeld ook, dit soort ongevraagde adviezen helpen een slachtoffer niet verder. Ze kunnen iemand zelfs een schuldgevoel geven. Vraagt uw cliënt, patiënt of leerling om uw advies? Bied dan aan om met diegene mee te denken en de mogelijkheden op een rij te zetten. Laat de ander altijd beslissen wat het beste past.
6. Kom terug op uw woorden als ze verkeerd overkomen
Soms wordt pas later duidelijk dat een opmerking of vraag niet helpend was. Bijvoorbeeld als iemand gekwetst reageert. U kunt altijd terugkomen op wat u eerder heeft gezegd. Zeg bijvoorbeeld: ‘Vond je het vervelend dat ik dat zei?’ of ‘Sorry, ik geloof dat ik je ongevraagd advies gaf’. U laat dan merken dat het niet uw bedoeling was de ander te kwetsen.
Staat uw oordeel uit? Doe de test
Weet u hoe u passend reageert als uw cliënt, patiënt, leerling, student of medewerker u vertelt over een ingrijpende gebeurtenis? Een goedbedoelde opmerking kan soms toch kwetsend zijn. Beantwoord 8 vragen op de website van Slachtofferhulp Nederland en ontdek of uw oordeel uit staat.